Режиссер Ринат Балғабаевтың үздік топ-5 фильмі

 Елімізге белгілі режиссер Ринат Балғабаев өз деректі фильмдерінде қоғамдағы көптеген әлеуметтік мәселені көтерген. Қайталанбас туындылары шынайы әрі сапалы болғандықтан, көпшіліктің көңілінен шығып келеді. Ол фильмдерінің басым көпшілігінде қоғамдағы екіжүзділікті сынға алады. The Voice Media тілшісі режиссердің қаралым және сапасы жағынан үздік фильмдерінің топтамасын ұсынады.


Фото: https://www.instagram.com/p/DBQXjWluyIj/?igsh=MWEwaHZyNmhidXl1dw==
“Беги” деректі фильмі

"Беги" фильмі - тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарының оқиғасын баяндайтын қоғамда резонанс тудырған деректі фильм. Екі жыл бұрын түсірілген картина YouTube желісінде 210 мыңнан астам қаралым жинаған. Аталған туындыда абюзерді қалай жазбай тануға болатыны мен олармен қарым-қатынас жасаған кезде нені ескеру керектігі анық көрсетілген. Егер зорлық-зомбылыққа тап болсаңыз, қайда жүгіну керектігі туралы да ақыл-кеңес берілген. Ондай жағдайда 150 нөмірі арқылы ұлттық сенім орталығына хабарласу керектігінен көбісі бейхабар.

Жалпы, әрбір абюзердің өзіндік белгісі болады. Олар әсіресе, балалар мен жан-жануарларға дөрекілік танытады. Тіпті қызмет көрсететін адамдарды кемсітіп, оларға өктемдік жасайды. Оған қоса, жақын араласа бастағанда әп-сәтте өзгеріп кетеді. Әйелінің жүрген-тұрғанын да қадағалап, оның қызмет атқарып табыс табуына да қарсы болады. Егер де күйеуіңіздің бойынан дәл осындай қасиеттер байқасаңыз, ондай адамнан қашыңыз. Деректі фильмде соған кеңес береді. Бір рет қол көтерген адам екінші рет тағы сол әрекетін қайталайды.

Фильмде сөз болатын әйелдердің оқиғасы жантүршігерліктей. Олардың бірі құқық қорғау органдарында жұмыс істейтін күйеуінен қорлық көрген. Күйеуі жылдар бойы балаларының көзінше әйелін аяусыз сабаған. Тіпті басына тапанша тақап, өлтіретінін айтып қорқытқан. Осының бәрін өз көзімен көрген кішкентай баласы сөйлемей қойған.

Ал екінші әйелді күйеуі жүкті кезінде ұрып- соққан. Қақаған қыста шиіттей балаларымен жалаң аяқ далаға қуып шыққан. Келесі кейіпкерді серігі бәрінен қатты қызғанып, оған жәбір көрсеткен. Соған қарамастан әйелі күйеуін кешірген. Бірақ осының бәрін іште сақтап түк болмағандай жүру адамның жүйке жүйесіне кері әсерін тигізеді. Көп жағдайла қорлық көрсеткен, жапа шектірген абьюзерді кешіргендіктен, олар жазасыз қалып жатыр. Сондықтан тұрмыстағы зорлық-зомбылық жасағандарға заңды күшейту керек.

Фильмде осы жайтқа қатысты мемлекеттік орган өкілі пікір білдірген. Ол бұл өзекті мәселе оңтайлы шешіліп келе жатқанын алға тартты. Атап айтқанда, 2019 жылғы желтоқсаннан бастап зорлық-зомбылыққа қатысты жаза қатая түсті. Ендігі Қылмыстық Кодекстің 110-бабына сәйкес зорлық болған жағдайда дәлелді жәбірленушінің өзі емес, полиция жинауы қажет.


“Горгона” деректі фильмі

"Горгона" - сексуалды зорлық-зомбылық мәселесі туралы туынды. Халықаралық әйелдер күні қарсаңында YouTube желісінде жарыққа шыққан фильм миллионнан астам қаралым жинаған. Картина гендерлік зорлық-зомбылықты бастан кешірген әйелдердің шынайы оқиғаларына негізделген. Фильмде сонымен қатар гендерлік және тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы күрес саласында қызмет атқарып жүрген тұлғалар да аталған жайтқа қатысты өз көзқарасын білдірген.

Жалпы, Горгона Медуза – ежелгі грек мифологиясының кейіпкері. Посейдон құдайы оған зорлық көрсеткен. Жапа шеккен Медузаның Афиныдан көмек сұрағаннан басқа амалы қалмаған. Алайда, олардың Посейдон құдайды кінәлауға дәті бармай, бейкүнә Медуза бекерден-бекер жазаланады. Қазіргі таңда Горгона Медуза - сексуалды зорлық-зомбылықтың құрбандарының бір нышанына айналды. Себебі, олар да Медуза секілді зорлық көрді.

Ұлжан, Іңкәр, Құралай, Жанна, Сия, Айнұр сынды кейіпкерлердің басынан өткерген оқиғасы көрерменді бірден елең еткізеді. Олар өздерінің қалай агрессордың құрбаны болғанын фильмде ашық жеткізеді. Әйелдердің біреуін пәтерге алдап апарып арам пиғылын іске асырса,
енді бірін алғашқы кездесуде-ақ зорлаған.
Әсіресе, Сияның оқиғасы көрермендерді қатты таңғалдырған. Бұл - өте қорқынышты жағдай. Шетелге жұмыс істеуге кеткен ата-анасы қызын нағашы атасына сеніп тапсырады. Ал атасы болса, 9 жасар бейкүнә қызға тиісіп, арсыздыққа барған.

Енді бір кейіпкер құрбыларымен мерекені атап өтемін деп жігіттердің арбауына түскен. Бір құрбысы жігіті мен оның достары бәрін жатақханаға жеткізетінін айтқан. Ал жігіттер болса, қыздарды жақыннан танысамыз деп жалдамалы пәтерге шақырған. Жас қыздар ақымақтыққа бой алдырып, олардың ұсынысымен бірден келіскен. Бірақ арулар үйге кірген бойда-ақ ақжарқын, ақкөңіл жігіттер әп-сәтте өзгеріп шыға келеді. Қыздарды өлтіремін деп қорқытып, оларға зорлық көрсеткен. Ал Іңкәр есімді тағы бір қызды бір жігіт бірінші кездесуде-ақ алдап, арам пиғылын жүзеге асырған. Кейіпкердің айтуынша, ол өзін-өзі барынша қорғай аламын деп ойлаған. Алайда, қылмыскерге қорыққанынан қарсылық білдіре алмаған.

Түсірілімге қатысқан құқық қорғаушы Халида Әжіғұлова мен заңгер Жанна Уразбахова жәбірленушілер тек зорлықтың құрбаны болмаған. Құқық қорғау органдары мен қоғамның қысымына ұшыраған.

Полиция қызметкерлерінің көбісі зардап шегушіден арызын қайтарып алуын сұрайды. Заңгер Жанна Уразбахованың айтуынша, бұл мәселеде оң өзгеріс жоқ емес. 2015-2017 жылдар аралығында Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 120-бабы («Зорлау») бойынша 2000-ға жуық оқиға тіркелсе, 2020 жылдан бастап статистика кенеттен 6 есе төмендеді. 2023 жылдың қазан айының соңына қарай 362 оқиға тіркелді. Бұл аталған факті айтарлықтай азайды деген сөз. Сонымен қатар, Жанна Уразбахова бұл мәселенің түп тамыры зорлаушылардың жазасыз қалуында жатыр дейді.

Ринат Балғабаев фильмде зорлық-зомбылық көрген әйелдерге өз оқиғасын тайсалмай айтуға мүмкіндік берген. Жәбірленушіні айыптау сынды қоғамда қалыптасқан дағдыларды өзгертуге тырысқан. Гендерлік зорлық-зомбылықты жою үшін зардап шеккендерге қолдау білдіру маңызды екенін көрерменге шебер жеткізе білді.

“Затмение” деректі фильмі

  Ринат Балғабаевтың көп әйелдің басында болатын босанудан кейін депрессияға арналған фильмі көптің көңілінен шықты. Бұл туынды harmonia.kz онлайн психология қызметінің қолдауымен түсірілген.

  Фильмде медиада қоғаммен байланыс саласында қызмет атқаратын Назым атты кейіпкер екінші баласын дүниеге әкелгеннен кейін қатты күйзелісті бастан кешіргенін айтады. Ол бір жыл ішінде өзін жоғалтып алғанын, өмірі мүлде өзгергенін жасырмады. Перзентханада өз түрін айнадан көріп шошыған, салмағы көбейгеніне көндіге алмаған. Оған бұл тығырықтан шығуға спорт пен жұмыс істеу көп септігін тигізген.

 Келесі кейіпкерге жұмыссыз үйде отырған ауыр тиген. Өзін ешқандай пайдасы жоқ адам сезінген, тіпті өзіне қол жұмсауды ойлаған. Екі рет балконнан секіріп суицид жасағысы келген. Бірте-бірте жағдайы нашарлап, айналасындағыларға агрессия көрсете бастаған. Соңында ауруханаға барып, психиатрға қаралып, ем қабылдаған. Кейіпкердің депрессиядан арылуына белгілі бір күн тәртібімен жүруі және жақын адамдарының қолдау көрсетуі айтарлықтай көмектескен.

 Тағы бір әйел мүгедек болғанына қарамастан басын қатерге тігіп, баласын дүниеге әкелген. Дәрігері оған бала тууға болмайтынын айтқан. Кейіпкерде босанғаннан кейін бірден депрессия басталған. Перзентханадан келгеннен бастап қонақ күту, оларңақызмет көрсету, бала қарау, осының барлығы денсаулығында кінәраты болғандықтан қиынға соққан. Ол осындай қиналған шағында күйеуінен ешқандай қолдау болмағанын күйініп тұрып айтады. Тіпті күйеуі көзіне шөп салып, қол көтергенін де жасырмады. Өміріне қауіп төнсе де, тәуекелге бел буып, баласын дүниеге әкелгенін күйеуі еш бағаламаған.

  Фильмде психотерапевт көңіл-күйдің болмауы, қызығушылықтың төмендеуі сынды босанғаннан кейінгі күйзелістің белгілерін атап өтеді. Сондай-ақ оған өмірдегі қайғылы жағдайлар, жақындарыңмен арадағы түсініспеушілік, баланың қандай да бір потологиясы себеп болатынын ашып айтқан.

 "Одержимость” деректі фильмі

  Ринат Балғабаевтың "Одержимость" фильміне құмар ойынға салынған адамдардың шынайы оқиғалары арқау болған. Картинада Шәміл атты кейіпкер алаяқтықпен айналысамын деп 170 млн теңгеге дейін ұтылған. Оның ойынға әуестігі мектеп кезінінен купюрамен ақша ұтып алудан басталған. Осылайша, ойынқұмарлық бірте-бірте оның өмір салтына айналған. Күн сайын "Loto Club" құмар ойынына ақша тіккен. Ақыр соңында қарызға белшесінен батқан. Әйеліне мән-жайды түсіндіріп, сөйлесуінің арқасында бұл тығырықтан шыққан.

  Фильмнің енді бір кейіпкері ойын үшін үйден алтын ұрлауға дейін барған. Ол әрдайым телефонға тәуелді болып ақша іздеуді әдетке айналдырған. Оның айтуынша, құмар ойынға салынған адам бірте-бірте тұйықталып, қоғамнан оқшауланады. Отбасы болса, түбінде ажырасып тынады. Ол тіпті көршісінен де қарызға ақша сұрап, ата-анасын ұятқа қалдырғанын айтады. Туысқандары да алыстап, теріс айналғанда, анасы бұл қиындықты жеңетініне сенген. Ол барлық шындықты білгеннен кейін баласын бірден емдетуге кіріскен.

  “Закладка” деректі фильмі

  "Закладка" фильмі қоғамда белең алған синтетикалық есірткі мәселесін қозғайды. Туынды Қарағанды облысы прокуратурасының шақыртуымен түсірілген. Соңғы уақытта есірткіге тәуелді адамдардың қатары артып, осы жайтқа байланысты құқық бұзушылықтар саны едәуір өскен. Есірткі курьерлерінің көбейгені, олардың есірткі таратамын деп темір торға тоғытылған оқиғалары деректі фильмге негіз болған. Әлеуметтік желілердегі тәжірибе болмаса да, жоғары еңбек ақы төленетін жұмыстар туралы жазбаларға жасөспірімдер көп алданады.

  Туындының кейіпкерлерінің бірі осындай жалған ұсыныстың құрбаны болды. Оның айтуынша, ұсақ орындаушылар сотталғанымен, есірткі саудасының ұйымдамтырушылары жазаланбай, тасада қалып қояды. Ол той жасау үшін қарызға ақша алған. Ақырында, оны өтеу үшін жұмыс істеймін деп он жылға бас бостандығынан айырылады.

  Келесі сотталушы әпкесінің үйлену тойы жақсы өткенін қалап ақша алғысы келген. Оның шығындарын өтеу үшін есірткі таратумен айналысқан. Оның соңы жақсылыққа әкелмей, тура әпкесінің тойы болып жатқанда темір тордың ар жағында отырған.
  Фильмде осындай есірткі саудасының құрбандарына айналған жандардың өкінішке толы өмірі, басынан өткерген ауыртпалықтары шынайы көрсетілген. Ринат Балғабаев түрмедегі тұтқындардың қилы тағдырына және есірткі тарату мәселесіне көпшіліктің назарын аударып, мұндай қылмыстың алдын алу керектігін шеберлікпен жеткізе білді. Сонымен қатар деректі фильмінде ресми статистиканы қозғаған. Статистика бойынша, қазіргі таңда қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерінде тыйым салынған заттарды таратқаны үшін 4,3 мыңға жуық азамат түрмеде отыр.